Геополитиката создаде нови можности за проширување на ЕУ, но овие прозорци не можат да останат отворени засекогаш. Мојот совет е да не се повторуваат грешките од минатото. Сега можете да ја искористите таа можност. Време е за лидерство“, изјави Мирослав Лајчак, специјален претставник на ЕУ за дијалогот Белград-Приштина и регионални прашања на Западен Балкан, на денешната Седма пленарна конференција на Националната конвенција за Европската унија во Република Северна Македонија (НКЕУ-МК) на тема „Кластер 1: Темелни вредности на Европската унија – соочување со новите предизвици во контекст на проширувањето“ и Втората пленарна конференција во рамки на проектот „Да владее правдата во регионот“, организирана во соработка со Собранието на Република Северна Македонија.
Од пленарната конференција беа испратени пораки за носење мудри одлуки за доброто на граѓаните со цел побрзо приближување кон ЕУ и остварување на стратешките цели.
Претседателката на Европското движење во Република Северна Македонија и национална координаторка на Националната конвенција за Европската унија во Република Северна Македонија, Милева Ѓуровска, нагласи на почетокот:
„Споделените искуства на земјите кои го поминале преговарачкиот процес покажуваат дека клучен фактор за успех е политичкиот консензус и ангажманот на квалификувани, но и мотивирани човечки ресурси“, изјави Ѓуровска на денешната Седма пленарна конференција, додавајќи дека Националната конвенција за Европската унија во Република Северна Македонија е поддржана од ЕУ и Министерството за надворешни работи на Словачка, а претходно и од УСАИД.
„Оваа пленарна сесија е посебна затоа што вклучува регионална компонента во рамки на проектот ‘Да владее правдата во регионот’, поддржан од Кралството Холандија, кој успешно ја завршува втората проектна година. Овој проект има за цел националните конвенции на Србија, Албанија и Северна Македонија да воспостават редовна соработка и да ја применат методологијата на структуриран дијалог на регионално ниво.
НКЕУ-МК успешно ја завршува својата седма година, обединувајќи различни чинители кои со својата посветеност и експертиза придонесоа да се задржи вниманието на темите поврзани со европската интеграција.
Со ентузијазмот на новиот почеток, Владата има можност да посвети поголемо внимание на реформскиот процес, што како резултат ќе донесе позитивни промени не само во однос на исполнувањето на условите за членство во ЕУ, туку и за подобар стандард и подобри услови за живот во нашата земја. Нашето искуство со споделените практики на земјите што го поминале преговарачкиот процес покажува дека клучен фактор за успех е политичкиот консензус и ангажирањето квалификувани, но и мотивирани човечки ресурси. Од околу 600 усвоени препораки, значителен дел беше земен предвид од институциите. Веруваме дека дијалогот е од клучно значење. Демократија без дијалог не постои. Преговорите започнуваат и завршуваат со Кластер 1. Тој е клучен за спроведување на европските стандарди“, нагласи Ѓуровска.
Претседателот на Собранието на Република Северна Македонија, Африм Гаши, на конференцијата истакна дека Собранието е подготвено во секој момент да го започне процесот на уставни измени, но додаде дека е потребен консензус за процесот да оди напред во согласност со европските стандарди и да не биде оптоварен со билатерални прашања.
Според претседателот на Собранието, Гаши, членството во ЕУ е единствената алтернатива за обезбедување развој и просперитет на државата.
„Денес, кога зборуваме за основните вредности на ЕУ и новите предизвици во контекст на проширувањето, можеме да ја видиме одлучноста и сериозноста на нашата држава да го подобри својот статус кон ЕУ. Северна Македонија има усогласено 40% од своето законодавство со законодавството на ЕУ. Овој напредок е доказ за нашата посветеност на европската интеграција. Секој закон и реформа придонесуваат кон исполнување на европските стандарди. Сепак, ни претстои уште многу работа. Посветени сме да продолжиме со реформите што можат да нè доближат до ЕУ. Ако зборуваме за димензиите на предизвиците, сите сме свесни дека Северна Македонија помина долг пат со многу жртви и многу предизвици. Направивме големи чекори и постигнавме значајни резултати во усогласувањето со европските стандарди. Тука можеме да ги истакнеме реформите во владеењето на правото, слободата на медиумите, реформите во јавната администрација, организацијата на институциите, борбата против корупцијата и унапредувањето на човековите права. Докажавме дека сме посветени на напредок во европскиот процес. Верувам дека оваа посветеност ќе биде наградена со целосно членство во ЕУ“, изјави Гаши.
Амбасадорката на Кралството Холандија во Северна Македонија, Узлем Џанел, истакна дека знаењето и ентузијазмот за членството во ЕУ, кои се концентрирани во граѓанскиот сектор, можат да им помогнат на носителите на одлуки во приближувањето кон ЕУ.
„Сакаме стабилен, просперитетен регион. Ќе продолжиме да бидеме ангажиран партнер на тој пат“, изјави Канел, додавајќи дека владеењето на правото е столб на општеството.
Томаш Стражај, директор на Словачката асоцијација за надворешна политика, зборуваше за значењето на националните конвенции.
„Ако добро се справите со владеењето на правото, процесот на пристапување станува полесен. Не е случајно што првиот кластер се нарекува ‘Темелни вредности’. Без темелни вредности, не може да се изгради успешен проект, ниту, со други зборови, стабилна куќа. Не можете да изградите стабилна куќа ако немате цврсти темели“, коментираше Стражај.
Александар Велјановски, претседател на Законодавно-правната комисија во Собранието на Северна Македонија, истакна:
„Пред нас стои предизвикот за воспоставување владеење на правото и подобрување на ефикасноста на институциите. Сите знаеме дека владеењето на правото е основно начело што обезбедува правна сигурност за граѓаните. Не можеме да заборавиме дека Северна Македонија веќе 20 години се наоѓа пред вратите на ЕУ, а очекувањето за следниот чекор трае предолго. Како држава спроведовме многу реформи и направивме големи жртви на патот кон ЕУ. Но, за жал, и денес се соочуваме со непринципиелни блокади што произлегуваат од билатерални прашања, кои постојано се поставуваат како нови барања, намалувајќи ја надежта и трпението на граѓаните, кои сè повеќе размислуваат да ја напуштат државата.“
Радица Лазареска Геровска, државен советник за извршување, нотаријат и медијација во Министерството за правда, зборуваше за состојбата во судството, нагласувајќи дека не смее да има политичко мешање.
„Проблемите се исти со години. Но, од нас се очекува нивно решавање во контекст на новите предизвици. Членовите на Судскиот совет и Советот на јавни обвинители се должни да покажат и докажат институционална зрелост и совесност во процесите на индивидуални одлуки за напредок во кариерата или одговорност на судиите и обвинителите. Судството е најсложената област во организацијата на државата, каде што се преплетуваат влијанијата и функциите на трите власти. Секоја реформа или предлог за промени се соочува со критики или опструкции. Не можеме само да вперуваме прст едни кон други и да ги обвинуваме другите за проблемите. Напротив, треба да покажеме зрелост и да признаеме дека во одредени одлуки сме потфрлиле во исполнувањето на целта што ја служиме“, рече Геровска.
Судија Олја Ристова од Основниот кривичен суд во Скопје зборуваше за измените во Кривичниот законик од 7 септември 2023 година.
„Со измените на Кривичниот законик од 7 септември 2023 година, извршната власт директно се вмеша во работата на судовите. Овие промени директно влијаеја врз исходот на судските постапки за високи коруптивни случаи што беа во тек. Повеќето од овие постапки беа запрени поради застареност, што негативно се одрази врз квалитетот на судските институции, со намалување на казните, намалување на довербата во судството, создавање чувство на неказнивост во јавноста, огромни трошоци и исплата на буџетски средства на обвинетите. Голем дел од овие предмети беа преквалификувани како ‘поедноставни’ кривични дела и префрлени во соодветни одделенија, што значи дека нови судии треба да ги започнат од почеток, повторно со опасност од нивна застареност“, истакна Ристова.
Ненад Савески, судија во Основниот кривичен суд – Одделение за борба против организираниот криминал и корупција, нагласи:
„Треба да покажеме видливи резултати во борбата против корупцијата. Доколку не ги санкционираме корумпираните судии, единствената жртва ќе биде борбата против корупцијата.“
Елда Зотај, професорка и експерт за европски студии од Универзитетот „Александар Мојсиу“ во Драч, Албанија, истакна:
„Албанија презеде значајни чекори во борбата против корупцијата во изминатите пет години. Политичари кои некогаш беа недопирливи, денес веќе не се сигурни во својата позиција. Ова не се случи случајно. Албанија спроведе судска реформа за зајакнување на владеењето на правото. Судските реформи се едни од најскапите реформи од 2019 година досега. Денес можеме да кажеме дека вредеше.“
Злата Ѓорѓевиќ, истражувачка во „Транспаренси Србија“, изјави:
„Важно е властите да се декларираат како силни борци против корупцијата. Но, ние немаме институции што ги спроведуваат тие закони. Ние сме една од ретките земји што го усвои Законот за лобирање. Имаме 65 регистрирани лобисти, но немаше политичка волја овој закон да заживее.“
Националната конвенција за Европската унија во Република Северна Македонија (НКЕУ-МК) е поддржана од Делегацијата на Европската унија во Република Северна Македонија и од Министерството за надворешни работи на Словачка, а во почетокот и од УСАИД.
Денешната пленарна сесија ги опфати и регионалните аспекти преку Втората пленарна конференција во рамки на проектот „Да владее правдата во регионот“, поддржан од Кралството Холандија, со што се одбележува завршувањето на втората година од проектот.
Овој проект овозможи националните конвенции на Албанија, Северна Македонија и Србија да воспостават редовна соработка и да ја применат методологијата на структуриран дијалог на регионално ниво. Стручните средби значително придонесоа за размена на искуства и знаења во процесот на преговори за Кластер 1 – Темелни вредности.